با ۳۰۰روز آفتابي در مسير کمربند انرژي خورشيد قرار داريم. اين پتانسيل، زمينه را براي ساخت نيروگاه هاي خورشيدي و توليد برق که هيچ گونه آلودگي هوا را به دنبال ندارد فراهم کرده و در برنامه پنجم توسعه پيش بيني شده است تا ۳درصد از برق کشور از طريق توليد انرژي هاي نو تامين شود و اتحاديه اروپا هم برنامه ريزي کرده است تا ۱۲درصد انرژي الکتريکي موردنياز خود را از طريق انرژي هاي جديد تامين کند با اين اوصاف مثل اين که دنيا نگاه ويژه اي به منابع تجديد پذير انرژي دارد.

امروزه افزايش مصرف انرژي در جوامع مدرن صنعتي علاوه بر خطر اتمام سريع منابع فسيلي، جهان را با تغييرات برگشت ناپذير و تهديدآميز زيست محيطي مواجه کرده است به همين دليل برنامه ها و سياست هاي بين المللي براي توسعه پايدار جهاني، توجه ويژه اي به منابع تجديدپذير انرژي دارد.

به عنوان مثال اتحاديه اروپا هدف گذاري توليد ۱۲درصد انرژي الکتريکي موردنياز را از طريق انرژي هاي نو در برنامه هاي توليد انرژي خود تعريف کرده است. در کشور ما نيز «سازمان انرژي هاي نو ايران» متعاقب سياست گذاري هاي معاونت امور انرژي وزارت نيرو از سال ۱۳۷۴ عهده دار پرداختن به اين مهم به منظور دستيابي به اطلاعات و فناوري هاي روز دنيا براي استفاده از منابع انرژي هاي تجديدپذير، پتانسيل سنجي و اجراي طرح هاي متعدد خورشيدي، باد و زمين گرمايي و همچنين هيدروژن و بيومس را در دستور کار خود قرار داده است.

اکنون اين سوال مطرح است که حوزه هاي کاربردي انرژي هاي نو چيست؟ و از توان طبيعي ايران تا چه حد مي توان بهره برداري کرد.

مهندس نصيري کارشناس مسئول و مدير دفتر زيست توده اي سازمان انرژي هاي نو ايران در اين باره مي گويد: در ايران مي توان از انرژي باد، انرژي نور خورشيد و انرژي گرمايشي زمين به گونه اي بهره برداري شود که بخش عمده اي از نياز انرژي کشور را تامين کند.

وي مي افزايد: به عنوان مثال استان خراسان رضوي به دليل برخورداري از عرصه هاي وسيع تابش نور خورشيد و عرصه هاي با ذخيره مي تواند به عنوان پايلوت بهره برداري از انرژي هاي نو در کشور مطرح شود. همچنين روند روبه رشد نصب توربين هاي بادي در سراسر کشور نيز نشان مي دهد که ايران پتانسيل ممتازي براي بهره برداري از نيروگاه هاي بادي دارد.

ميرهادي مدير دفتر برق و انرژي روستايي با بيان اين مطلب که ايران در منطقه پرتابش خورشيد قرار دارد، مي گويد: عرصه جغرافيايي ايران توان بالقوه فراواني براي استفاده از «فوتوولتائيک» دارد به همين دليل در ده سال اخير درخواست براي نصب نيروگاه هاي خورشيدي ۱۱برابر شده است.

اين کارشناس مي افزايد: ويژگي هاي انرژي هاي نو بدون صدا، ايمني بالا، نگهداري آسان، طراحي و اجراي سريع و حمايت هاي دولتي است به طوري که دولت رسما اعلام کرده است که برق توليد شده از سازه هاي نوين توليد انرژي را گران تر از سازه هاي سنتي (نيروگاه هاي حرارتي و برق آبي) خريداري مي کند.

ميرهادي مي افزايد: دولت با درک اهميت توليد انرژي از منابع تجديد شونده طبيعي سرمايه گذاري ها را به سوي توسعه اين نيروگاه ها سوق داده است زيرا توجيه اقتصادي بسيار بالايي در مقايسه با ساير منابع توليد انرژي دارد.

سميرا منشي پور رئيس گروه مطالعات برق و انرژي روستايي هم درباره کاربرد انرژي هاي نو اظهار داشت: نياز روزافزون به انرژي از يک سو و افزايش قيمت حامل هاي انرژي در ايران و جهان موجب شده است تقاضا براي استفاده از انرژي هاي نو به شدت افزايش يابد و اکنون به زباله، پسماند دامداري ها و پسماند مزارع کشاورزي به عنوان منابع جديد توليد انرژي نگريسته مي شود لذا هم اکنون انرژي خورشيدي، انرژي باد، انرژي گرمايشي زمين، توان انرژي جاذبه زمين، زباله هاي خانگي، ضايعات دامداري ها و اراضي کشاورزي و حتي انرژي جزر و مد درياها به منابع جديد توليد انرژي الکتريکي تبديل شده است و رفته رفته منابع فسيلي در درجه دوم اهميت قرار خواهد گرفت زيرا منابع جديد علاوه بر ارزان بودن و سازگاري با محيط زيست کم ترين عوارض را براي زندگي در کره زمين دارد.

منشي پور ادامه داد: هم اکنون در مناطقي که امکان توسعه شبکه هاي برق وجود ندارد مي توان با استفاده از سلول هاي خورشيدي برق موردنياز را تامين کرد، در مناطق مرزي و ناحيه هاي نظامي که از شبکه سراسري برق فاصله زيادي دارند، انرژي خورشيدي به خوبي پاسخگوي برق موردنياز خواهد بود، در مزارع کشاورزي مي توان از فتوسل هاي خورشيدي براي تامين برق موردنياز چاه هاي کشاورزي استفاده کرد، در گلخانه ها مي توان انرژي حرارتي را با استفاده از نيروگاه هاي خورشيدي کوچک تامين کرد، در دامداري ها هم مي توان توليد انرژي بيوگاز را وارد چرخه مصرف انرژي کرد و از ضايعات دامداري ها براي توليد بيوگاز بهره گرفت.

زباله هاي شهري هم اکنون به منبع مطمئن توليد انرژي تبديل شده اند و طرحي که شهرداري مشهد اجرا کرد به خوبي نشان داد زباله هاي شهري مي تواند برق موردنياز روشنايي معابر و سيستم هاي ترافيکي شهري و بين شهري را تامين کند، به راحتي مي توان با حفر چاه هايي با عمق مشخص (نظير سايت مشکين شهر در اردبيل) از انرژي زمين گرمايي استفاده کنيم، حتي مي توان از انرژي جزر و مد دريا نيز به خوبي استفاده کرد و از فراز و فرود آب دريا به عنوان عامل محرکه نيروگاه ها استفاده و انرژي الکتريکي توليد کنيم.

منشي پور با اشاره به برخي طرح هاي اجرا شده در کشور مي افزايد: سايت تحقيقاتي بيوگاز در ساوه از انواع ضايعات دامي و کشاورزي انرژي پاک توليد مي کند، پيل سوختي در طالقان نيز با توليد ۴۵مگاوات برق از موفق ترين طرح هاي توليد انرژي پاک است، توليد برق از زباله در مشهد نيز نشان داد که سرمايه گذاري صورت گرفته در مدت کم تر از ۲سال بازگشته است و اين موضوع توجيه اقتصادي طرح هاي نوين توليد انرژي را نشان مي دهد.

سيدحسين آقاميري مديرکل حفاظت از محيط زيست استان خراسان رضوي نيز بر لزوم استفاده و جايگزيني انرژي هاي نو تاکيد مي کند و به خراسان مي  گويد:امروزه انرژي هاي نو همچون انرژي خورشيدي،بادي، آبي، بيوماس، بيوگاز و انرژي زمين گرمايي که از عمده ترين منابع انرژي هاي پاک محسوب مي شوند با وجود ناشناخته ماندن به سرعت در حال گسترش و نفوذ است و غفلت از آن غيرقابل جبران خواهد بود.

وي ضمن بيان اين که کشور ما در راه به کارگيري انرژي هاي نو با موانع عمده و اساسي مواجه است، افزود: يکي از اين موانع وجود نفت ارزان و منابع غني هيدروکربني و نبود شناخت از انرژي هاي نو است.

به گفته مديرکل حفاظت محيط زيست خراسان رضوي، يکي از منابع تجديد شونده انرژي خورشيد است که در بسياري از مناطق دنيا براي توليد برق به کار مي رود.

آقاميري افزود: ايران با قرار گرفتن در کمربند انرژي خورشيدي به طور متوسط ۳۰۰روز آفتابي دارد و پتانسيل آن براي استفاده از انرژي خورشيدي مناسب است.

وي تصريح کرد: نيروگاه هاي خورشيدي ضمن توليد برق هيچ گونه آلودگي براي هوا ندارند و مواد سمي و مضر توليد نمي کنند در صورتي که نيروگاه هاي فسيلي هوا و محيط را با مصرف نفت، گاز يا زغال سنگ آلوده مي کنند. آقاميري تاکيد کرد: نيروگاه هاي خورشيدي نياز به سوخت ندارند و برخلاف نيروگاه هاي فسيلي که قيمت برق توليدي آن ها تابع قيمت نفت و هميشه در حال تغيير است در نيروگاه هاي خورشيدي اين نوسان وجود ندارد و مي توان بهاي برق مصرفي را براي مدت طولاني ثابت نگاه داشت.

در اواخر سال ۱۳۷۸ ميزان عمليات و تنوع انرژي هاي نو موجب شد وزارت نيرو با استناد به ماده هاي ۱و۲ قانون تاسيس وزارت نيرو و همچنين تبصره۲ ماده واحده قانون بودجه ۱۳۷۸ کل کشور پيشنهاد دولتي شدن «سازمان  انرژي هاي نو» موسوم به «سانا» را به هيئت وزيران بدهد تا جايگاه خالي سازماني که در بدنه تشکيلات دولت به امر مهم توسعه انرژي هاي تجديدپذير بپردازد، مرتفع شود. سرانجام هيئت وزيران در تاريخ 1378.12.8 بنا به پيشنهاد وزارت نيرو به منظور توسعه انرژي هاي تجديدپذير و اهميت بين المللي و منطقه اي آن با تشکيل شرکت دولتي سانا موافقت کرد و اين شرکت به صورت کاملا دولتي، عهده دار مديريت طرح هاي مختلف شد. در اواسط سال ۱۳۸۵ با تغيير ساختار در وزارت نيرو و ايجاد معاونت برق و انرژي، عملا دفتر انرژي هاي نو حوزه ستادي وزارت نيرو در اين سازمان ادغام و همکاران و طرح هاي مربوطه نيز به سانا منتقل شد. همچنين از ابتداي سال ۱۳۸۶ فقط طرح انرژي هاي تجديدپذير که در خارج از مجموعه سانا (پروژه  نيروگاه بادي بينالود در شرکت توانير) انجام مي شد به سانا منتقل و در نهايت نقش ساير دستگاه هاي اجرايي در اين عرصه نظير وزارت جهاد کشاورزي، وزارت نفت و شرکت توانير و حوزه ستادي وزارت نيرو به سانا واگذار شد و مورد حمايت کامل دولت قرار گرفت. وزير نيرو در اين باره به مهر گفت: استفاده از منابع و ظرفيت هاي انرژي تجديدپذير در توليد برق در دستور کار وزارت نيرو قرار گرفته که براين اساس بررسي و برنامه ريزي براي استفاده از اين منابع ادامه دارد. وي افزود: استفاده از ظرفيت هاي جديدي نظير زغال سنگ،انرژي بادي، خورشيدي و زمين گرمايي براي توليد برق از اقلام اين سبد است که بايد ضمن بررسي کامل از اين ظرفيت ها براي ادامه رشد صنعت برق استفاده شود.

«طبق برنامه ريزي هاي برنامه پنجم توسعه کشور قرار است تا ۳ درصد از برق کشور از طريق توسعه و بهره برداري از انرژي هاي نو تامين شود.»

اين خبري است که افسانه جيلاني کارشناس انرژي هاي نو به باشگاه خبرنگاران جوان اعلام کرد و افزود: براي بهره برداري مطلوب از انرژي هاي نو بايد در هر جاي کشور متناسب با توان آن بخش در زمينه انرژي بادي، خورشيد و زمين گرمايي سرمايه گذاري شود.

وي تصريح کرد: سرمايه گذاري در زمينه توليد صفحات فتو ولتائيک در کشور مي تواند تحول مهمي در زمينه بهره برداري از انرژي خورشيدي فراهم آورد.

در مقابل محمدرضا ورسايي مدرس برق و کنترل دانشگاه آزاد اصفهان نظر انتقادي به برنامه هاي توسعه انرژي هاي نو دارد و مي گويد: بايد واقع بين باشيم و بايد اين را بپذيريم که با شعار و سمينار و گردهمايي و مقاله نمي توان به توسعه و توليد انرژي از منابع تجديد شونده اميدوار بود. ورسايي توضيح مي دهد: به دليل نوپا بودن صنايع فني و توليد تاسيسات فني انرژي هاي نو، توليد اين گونه انرژي يک صنعت وابسته به خارج است بنابراين هزينه توليد برق در اين صنايع گران تمام مي شود علاوه بر اين نگاه به احداث نيروگاه هاي بادي، مخازن توليد بيوگاز و نيروگاه هاي گرانشي و زمين گرمايي حتي در نظر کارشناسان به عنوان يک طرح تحقيقاتي است و براي ورود به مرحله اجرايي بايد قدم هاي اجرايي بلندتري برداشته شود. اين کارشناس تصريح مي کند: هم اکنون در جهان انجمن بين المللي انرژي خورشيدي وجود دارد، علاوه بر آن انجمن بين المللي زمين گرمايي نيز در حال فعاليت است، انجمن جهاني انرژي باد موسوم به WWEAنيز در جهان فعال است و جامعه علمي ايران بايد با پذيرش عضويت اين انجمن ها به سرعت دانش خود را به روز کند تا در عرصه توليد برق از انرژي هاي نو حرفي براي گفتن داشته باشيم و همانند برخي از کشورهاي پيشرفته و حتي کشورهاي همسايه نظير ترکيه بتوانيم انرژي برق حاصل از انرژي هاي نو را وارد شبکه سراسري کنيم.

ورسايي در پايان تاکيد مي کند: گام هاي بزرگي براي شناسايي عرصه هاي جديد انرژي هاي نو نظير سطوح شيب دار طبيعي و انرژي گرمايي درون زمين و حتي استفاده از «حرارت فوق جوي» برداشته شده و به اعتقاد من ايران در اولين گام هاي ورود به اين عرصه هاست زيرا بسياري از عرصه هاي نوين در ايران هنوز شناخته شده نيست و فقط انرژي خورشيدي و انرژي باد مورد توجه قرار گرفته است بنابراين افق گسترده اي براي کار و فعاليت در اين زمينه ها پيش روي کارشناسان وجود دارد و کارشناسان بايد با جديت بيشتري وارد اين عرصه ها شوند.

به هر حال وجود عرصه هاي متعدد بادخيز و ۳۰۰ روز آفتابي در سال و تشکيل سازمان  انرژي هاي نو در ايران زمينه مناسبي براي بهره برداري از انرژي هاي تجديدشونده در کشور فراهم کرده است اما بهره برداري صحيح از اين منابع انرژي و جبران غفلت ۲۰ ساله نياز به برنامه ريزي دارد.

امروز دنيا به منابع تجديد پذير انرژي نگاه ويژه اي دارد. به عنوان مثال اتحاديه اروپا هدف گذاري توليد ۱۲درصد انرژي الکتريکي موردنياز از طريق انرژي هاي نو را در برنامه هاي توليد انرژي خود تعريف کرده است و در ايران هم کارشناسان بر اين عقيده اند که مي توان از انرژي باد، نور خورشيد و انرژي گرمايشي به گونه اي بهره برداري کرد که بخش عمده اي از نيازهاي انرژي کشور تامين شود. در واقع ايران در کمربند انرژي خورشيدي قرار دارد و به طور متوسط ۳۰۰روز آن آفتابي است و از اين پتانسيل انرژي مي توان استفاده مطلوب کرد به دليل همين ظرفيت در برنامه پنجم توسعه کشور پيش بيني شده است تا ۳ درصد از برق کشور از طريق توسعه و بهره برداري از انرژي هاي نو تامين شود.

منبع روزنامه خراسان