با وجود محدودیت‌های منابع مالی و فناوری در دوران وضع تحریم‌های ناجوانمردانه، این صنعت پس از آغاز به کار دولت یازدهم، با بازنگری جدی در روند سیاست‌گذاری حاکم و با تخصیص بهینه منابع موجود و اولویت‌بندی راهبردی در تخصیص امکانات، امروز توانسته است در حوزه بهینه‌سازی ظرفیت‌ها، برطرف کردن محدودیت‌های تامین فرآورده‌های نفتی، تامین بازار داخلی و صدور پایدار فرآورده‌های نفتی برای نخستین بار طی بیش از یک قرن فعالیت صنعت نفت در ایران و ارائه فرآورده‌های نفتی با کیفیت روز اروپا برای مصرف در شهرها و روستاهای کشور رکوردهای بی‌سابقه‌ای ثبت کند.

با این حال این شرکت، اعتماد شهروندان ایرانی را مهم‌ترین دستاورد خود از خدمتی به بلندای بیش از یک قرن می‌داند. اعتمادی که این شرکت برای استحکام و تقویت آن طی چهار سال فعالیت دولت تدبیر و امید، تلاشی شبانه‌روزی را به‌کار گرفته است.

در این گزارش، اهم دستاوردهای شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران در طی دوره فعالیت دولت تدبیر و امید (سال‌های ۹۲-۹۵) در حوزه‌های مختلف فعالیت آن، به‌شرح زیر ارائه می‌ شود. 

بنزین یورو ۴ جای ریفرمیت را گرفت

سال ۹۲ با روی کار آمدن دولت یازدهم خرید روزانه ۶ میلیون لیتر ریفرمیت از پتروشیمی ممنوع اعلام شد و دولت با همه مشکلات پیش رو و انتقادهای تند به واردات، نشان داد که بر سر جان مردم معامله نمی‌کند.

این تصمیم ،داد منتقدان را درآورد که دولت بازگشت به عقب داشته و مانع خودکفایی بنزین شده است؛ اما هیچکدام از آنان اعلام نکردند که در این سال‌ها روزهای هوای پاک را در اغلب کلانشهرها به سه روز کاهش دادند و موجی از سرطان، بیماری‌های تنفسی و بهبود ناپذیر و .... را در کلانشهرها رقم زدند.

تکمیل زنجیره توزیع بنزین یورو ۴

شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران همگام با سیاست‌های محیط زیست با محوریت دولت، اقدام‌های خود در این بخش را در چند جبهه مختلف تعریف و پیگیری کرد.

یکی از نخستین گام‌ها به این منظور، مصوبه هیئت وزیران در باره توزیع بنزین و گازوئیل یورو ۴ در هشت کلانشهر اصلی کشور بود؛ به گونه‌ای که تا سال ۹۲ با وجود اجرا و بهره‌برداری از طرح ارتقای کیفی محصولات و افزایش ظرفیت پالایشگاه امام‌ خمینی (ره) ، مدیریت لازم برای تخصیص بنزین یورو ۴ به شهرهای بزرگ که مواجه با بحران آلودگی هوا به ویژه در فصول سرد سال بودند انجام نشده بود.

به این منظور برنامه‌ریزی و اقدام برای انتقال سوخت استاندارد یورو ۴ به تهران و کلانشهرهای دیگر (به تدریج) از طریق تخصیص مخازن ویژه و ایجاد زیرساخت‌های لازم در پالایشگاه‌ها و شهرهای مقصد از اواخر سال ۹۲ انجام شد و بر اساس تکلیف قانونی مصوب، از دی ماه ۹۲ توزیع بنزین یورو ۴ در سه کلانشهر تهران، اراک و کرج آغاز شد.

در اردیبهشت ماه ۹۳ بر اساس تکلیف قانونی ابلاغ شده از سوی دولت، قطع ریفرمیت دریافتی از پتروشیمی‌ها که در آن زمان رقمی معادل ۶ میلیون لیتر در روز بود، در دستور کار قرار گرفت.

ارتقای تولیدات پالایشگاهی

ارتقای کمی و کیفی محصولات تولیدی در پالایشگاه‌های کشور به عنوان مهم‌ترین ماموریت شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران پیگیری شد؛ به این ترتیب و با برنامه‌ریزی‌های انجام شده، تولید بنزین یورو۴ کشور در سه پالایشگاه اصفهان، تبریز و آبادان در دولت یازدهم به ترتیب حدود ۹ میلیون لیتر، ۸۰۰ هزار لیتر و ۵۰۰ هزار لیتر در روز عملیاتی شد که با احتساب روزانه ۱۶ میلیون لیتر تولید بنزین یورو۴ در پالایشگاه امام خمینی (ره) ، این رقم هم اکنون به حدود ۲۶,۳ میلیون لیتر در روز رسیده است.

با افزایش تولید بنزین یورو۴، شهرهای تهران، کرج، اراک، شیراز و اصفهان زیر پوشش کامل بنزین یورو۴ قرار گرفته‌اند. حدود ۸۰ درصد از مصارف بنزین شهر تبریز از محل بنزین یورو ۴ تامین می‌شود و در ادامه طرح گسترش توزیع بنزین یورو۴، شهرهای اهواز و مشهد نیز برای تامین بخش عمده‌ای از نیازهای بنزین خود از محل بنزین یورو۴ تحت پوشش قرار گرفته‌اند؛ به این ترتیب هم‌اکنون، هشت کلانشهر اصلی کشور زیر پوشش بنزین با استاندارد یورو۴ قرار دارند.

این در شرایطی است که با احتساب مصارف هشت کلانشهر یادشده، در مجموع بیش از ۲۶ میلیون لیتر بنزین مصرفی از مجموع میانگین مصرف روزانه ۷۰ میلیون لیتر بنزین کشور در شرایط کنونی دارای کیفیت یورو ۴ است. در فاز دوم این طرح، هفت شهر دیگر در برنامه توزیع بنزین یورو۴ قرار گرفتند.

صادرات ۶۰ میلیون لیتر نفت‌گاز و نفت کوره

برای نخستین بار طی یک قرن فعالیت صنعت نفت در ایران، کشور به یک صادرکننده خالص (پایدار) فرآورده‌های نفتی با صادرات روزانه بیش از ۶۰ میلیون لیتر انواع فرآورده نفتی تبدیل شده است.

به طوری که امروز وزارت نفت با حضوری پررنگ در بازارهای منطقه‌ای فرآورده‌های نفتی، ضمن صدور روزانه بیش از ۶۰ میلیون لیتر فرآورده‌های نفت‌گاز و نفت کوره، سهمی معادل ۱۳,۵ درصدی از مجموع صادرات فرآورده در منطقه خاورمیانه را به خود اختصاص داده، ضمن این‌که در این رقم، صادرات گاز مایع این شرکت لحاظ نشده است.

دستیابی به این رکورد در شرایطی تحقق یافت که میزان واردات گازوئیل در سال ۹۲ به روزانه ۶ میلیون لیتر در روز رسیده بود. اما اکنون صادرات روزانه نفت گاز به ۱۴ میلیون لیتر، نفت کوره به ۵۹ میلیون لیتر و گاز مایع به ۶۰۰ تن رسیده است.

گذری بر طرح‌های پالایشی

پالایشگاه ستاره خلیج فارس: طرح احداث پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس با هدف تولید بیش از ۷۵ درصد بنزین و گازوئیل از خوراک میعانات گازی که در سال ۸۶ آغاز شد و مشتمل بر سه فاز پالایش میعانات گازی هر یک با ظرفیت پالایش ۱۲۰ هزار بشکه در روز با واحدهای فرآیندی، یوتیلیتی، مخازن و دیگر واحدهای جانبی است که با تولید ۳۶ میلیون لیتر در روز بنزین یورو ۴ و ۱۳,۵ میلیون‌لیتر نفت گاز یورو ۵ کشور را از واردات بنزین بی نیاز و مازاد محصول تولیدی را صادر خواهد کرد.

تولید مستمر بنزین در فاز یک این طرح به همراه واحدهای یوتلیتی، مخازن و جانبی ۱۰ اردیبهشت ماه (امسال) با حضور رئیس جمهوری آغاز شد.

پالایشگاه آبادان: طرح مجتمع کت‌کراکر شرکت پالایش نفت آبادان با تولید بنزین یورو ۴ به میزان ۳,۹ میلیون‌ لیتر در روز در سال ۹۲ راه‌اندازی و در سال ۹۴ تکمیل شد.

طرح تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان (فاز ۲) در مراحل طراحی تفصیلی بوده و با سرمایه‌گذاری خارجی اجرا خواهد شد. در ادامه فاز ۲ و به منظور کاهش تولید نفت کوره و تولید و ارتقای کیفی محصولات با ارزش، طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان با همکاری شرکت چینی سینوپک اینترنشنال پترولیوم (SINOPEC) با همکاری شرکت طراحی و ساختمان نفت (ODCC) اجرا خواهد شد.

طبق این قرارداد تامین مالی قرارداد EPC از خط اعتباری ایران- چین به صورت ۸۵ درصد سهم فاینانسور چینی و ۱۵ درصد سهم کارفرمای ایرانی (شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی) انجام خواهد شد.

طرح تثبیت ظرفیت و بهبود کیفیت فرآورده‌های پالایشگاه آبادان شامل واحد تقطیر ۲۱۰ هزار بشکه‌ای در روز است که جایگزین واحدهای تقطیر قدیمی خواهد شد و ظرفیت کل پالایش پس از ساخت این واحد به میزان ۳۶۰ هزار بشکه در روز تثبیت خواهد شد.

فرآورده‌های بنزین، گازوئیل و سوخت جت حاصل از پالایش روزانه ۳۶۰ هزار بشکه نفت در واحدهای تصفیه هیدروژنی پالایش می‌شوند و کیفیت محصولات فوق، حداقل به استاندارد یورو ۴ ارتقا می‌یابد و نفت کوره تولیدی به میزان قابل توجهی کاهش خواهد یافت.

پالایشگاه بندرعباس: طرح افزایش تولید بنزین و تصفیه نفت گاز یورو ۴ شرکت پالایش نفت بندرعباس مشتمل بر واحدهای تصفیه نفتای سبک و سنگین، تبدیل کاتالیستی، ایزومریزاسیون، تصفیه نفت گاز و واحدهای جانبی بوده که روند مطلوبی را طی و هم اکنون واحد بنزین سازی در سرویس قرار گرفته و با راه اندازی واحد ایزومریزاسیون و تصفیه هیدروژنی گازوئیل، کل بنزین و نفت‌گاز تولیدی دارای استاندارد حداقل یورو۴ در آینده نزدیک خواهد بود.

همچنین، طرح کاهش تولید نفت کوره با استفاده از فناوری جدید و حضور شرکت‌های خارجی ،در حال مطالعه، امکان سنجی و تامین منابع مالی است.

پالایشگاه لاوان: طرح افزایش ظرفیت و بهینه‌سازی شرکت پالایش نفت لاوان شامل واحدهای تقطیر در اتمسفر و خلاء، تصفیه نفتای سنگین و تبدیل کاتالیستی، تصفیه نفتای سبک و ایزومریزاسیون، تصفیه هیدروژنی نفت سفید / نفت گاز و سایر واحدهای جانبی بوده که با اجرای طرح؛ ظرفیت پالایشی به ۵۰ هزار بشکه در روز افزایش یافته و محصولات تولیدی منطبق بر یورو ۴ خواهد بود. واحدهای تقطیر، تصفیه نفتا، تبدیل کاتالیستی و یوتیلیتی تا سال ۹۲ راه‌اندازی شدند و واحدهای گوگردزدائی از نفت گاز و نفت سفید در سال ۹۴ به بهره‌برداری رسید.

واحدهای ایزومریزاسیون و بازیافت گوگرد در آستانه تکمیل و رفع مشکلات راه‌اندازی هستند. مقدار ۲,۹ میلیون لیتر در روز بنزین یورو ۴ و ۲.۲ میلیون لیتر در روز نفت‌گاز یورو ۴ تولید خواهد شد.

پالایشگاه اصفهان: طرح تولید بنزین یورو ۴ شامل واحدهای تصفیه نفتای سبک و سنگین و تبدیل کاتالیستی در سال ۹۲ راه‌اندازی و واحد ایزومریزاسیون با تهیه و شارژ کاتالیست داخلی در سال ۹۴ به بهره‌برداری رسید. میزان تولید بنزین یورو۴ به حداقل هشت میلیون لیتر در روز رسیده و این شرکت از واردات بنزین سوپر به عنوان اکتان افزا بی‌نیاز شده است. طرح بهبود فرایند و بهینه سازی پالایشگاه اصفهان به منظور کاهش تولید نفت کوره و گوگردزدایی از فراورده‌های تولیدی نیز در دست اجراست.

پالایشگاه سیراف: طرح فراگیر پالایشی سیراف از سال ۹۴ آغاز شد با بهره برداری از این پروژه سالانه ۱۹.۶ میلیون تن یعنی ۲۲ درصد به ظرفیت پالایشی و ۵۷ درصد به خوراک پتروشیمی کشور اضافه می‌شود.

قرارداد ساخت این پالایشگاه دومین توافق پالایشی که پس از برجام میان ایران، کره و ژاپن امضا و مقرر شد ۲ میلیارد یورو از این حجم سرمایه گذاری از سوی موسسه‌های مالی و اعتباری کره‌ای «کی اگزیم» و «کی شور» و یک میلیارد یورو آن از سوی ۲ شرکت مالی و اعتباری «نکسی» و «کی بی» ژاپن تامین شود.

پالایشگاه تبریز: پروژه بهینه‌سازی پالایشگاه تبریز که در دولت یازدهم سومین سرمایه گذاری خارجی در دوران پسابرجام را با امضای توافق نامه‌ای ۱.۶ میلیارد یورویی میان شرکت‌های مهندسی و ساختمان اس‌کی (SKEC) از کره جنوبی و طراحی و ساختمان نفت (ODCC) از ایران به خود اختصاص داد.

توافقنامه همکاری میان ایران و کره جنوبی برای تأمین منابع مالی و اجرای پروژه ارتقای فناوری و کیفیت فرآورده‌های پالایشگاه تبریز که با امضای این قرارداد ۴۸ ماهه نفت کوره از ۲۰ درصد ظرفیت فعلی پالایشگاه به کمتر از ۲ درصد کاهش خواهد یافت و ارتقای کیفی فرآورده‌های پالایشگاه تبریز از جمله بنزین، گازوئیل، تاسیسات گوگردزدایی و دیگر تاسیسات این پالایشگاه وارد مرحله اجرایی و عملیاتی می‌شود.

پالایشگاه امام خمینی (ره): با آغاز به کار دولت یازدهم و اعمال تغییرات مدیریتی در سطوح پایین‌دستی، میزان تولید بنزین یورو۴  در این پالایشگاه به روزانه ۱۶ میلیون لیتر رسید و مقرر شد این میزان بنزین تولیدی که دارای استاندارد یورو۴ است تفکیک و به منظور جلوگیری از اختلاط با بنزین‌های متعارف از طریق خطوط لوله در مخازن جداگانه در مبدا و مقصد ارسال و نگهداری شود.

همگامی تدبیر و توسعه در صنعت پالایش

اما مهم ترین نقاط عطف توسعه صنعت پالایش در دولت یازدهم و به طور قطع ادامه این سیاست‌ها در دولت دوازدهم، بهره برداری از پالایشگاه ستاره خلیج فارس، سیراف، آناهیتا و پارس و در کنار آن اجرای کامل طرح‌های بهینه سازی و ارتقای کیفیت محصولات پالایشگاه ها، حمایت و ایجاد شرایط استفاده از ظرفیت ۴۰ میلیون مترمکعب سی ان جی، اجرای طرح کهاب، کاهش حمل و نقل جاده‌ای با معکوس کردن خطوط، اجرای طرح برندسازی، اصلاح قیمت فرآورده‌های بنزین، نفت گاز و سی ان جی، افزایش صدور فرآورده‌های نفتی و جلوگیری از قاچاق است که این صنعت را به سر منزل مقصود خواهد رساند.